برآورد هتروزیس صفات کمی و قابلیت ترکیب پذیری برخی ژنوتیپ-های جو

چکیده- جو (hordeum vulgare l.) یکی از مهم­ترین غلات جهان است که بعنوان غذای دام و انسان و تهیه جو مالت مورد استفاده قرار می­گیرد. کاربرد هیبریداسیون در جو روشی برای بهبود بهره­وری و گامی مهم در برنامه­های به­نژادی برای شناسایی والدین شایسته با gca و sca بالا برای عملکرد دانه و بهره­برداری از هتروزیس است.به منظور برآورد قابلیت ترکیب­پذیری و هتروزیس برای صفات کمی و تعیین قابلیت ترکیب­پذیری در جو7 ژنوتیپ جو بصورت تلاقی دای­آلل گریفینگ (روش 2) داده شدند. صفات تعداد دانه در سنبله، وزن دانه در سنبله، وزن سنبله، وزن هزار دانه، تعداد سنبلچه، ارتفاع بوته، طول سنبله، طول پدانکل، روز تا رسیدگی فیزیولوژیک و تراکم سنبلچه اندازه­گیری گردید. نتایج تجزیه واریانس نشان داد تفاوت بسیار معنی­داری بین ژنوتیپ­ها از نظر کلیه صفات وجود دارد. اثرات ترکیب­پذیری عمومی (gca) برای همه صفات معنی­دار بود، ژنوتیپ 352/166 بیشترین مقدار را در صفات تعداد دانه در سنبله (757/4)، وزن دانه در سنبله (245/0)و وزن سنبله (378/0) دارد، اثرات ترکیب­پذیری خصوصی (sca)نیز برای همه صفات بجز ارتفاع، رسیدگی فیزیولوژیک و تراکم سنبله­چه معنی­دار بود. سه تلاقی 352/283×110/67، 352/216×110/95 و 352/216×صحرا به ترتیب در صفات تعداد دانه در ستبله (704/7)، وزن دانه در سنبله (371/0) و وزن هزار دانه (619/8) بالاترین مقدار را نشان دادند. همچنین مشخص شد که واریانس غالبیت بیشترین نقش را در کنترل توارث صفات مورد بررسی به عهده دارد.سه تلاقی 352/283×352/216، 352/216×110/104 و 352/216×صحرا به ترتیب هتروزیس معنی­دار در صفات تعداد دانه در ستبله (95/4)، وزن دانه در سنبله (13/44) و وزن هزار دانه (6/31) بالاترین مقدار را نشان دادند..بیشترین و کمترین وراثت­پذیری عمومی به ترتیب در صفات تعداد دانه در سنبله (7/87) وتراکم سنبلچه (36/47)، و کمترین و بیشترین وراثت پذیری خصوصی بترتیب برای صفات طول پدانکل (72/15) و وزن دانه در سنبله (5/50) بدست آمد.برآورد sca نشان داد، می­توان از تلاقی 110/95×352/216 و همچنین تلاقی 110/67×352/283 در برنامه­های اصلاحی جهت آزادسازی رقم برای افزایش صفات مرتبط با عملکرد استفاده نمود.